فرش چهل تکه

فرش های چهل تکه (فرش کلاژ) به عنوان نسلی نو از فرش برای اولین بار به صورت فرش‌های دستباف تولید شدند. این فرش ها نه تنها فرش‌های سنتی، کهن و قدیمی را برای بار دیگر قابل استفاده می‌کنند، بلکه با تلفیق هنر سنتی و مدرن در کنار هم بسیار زیبا هستند و توانسته‌اند توجه عموم مردم جهان را به خود جلب کنند.

فرش چهل تکه ( کلاژ) از کناره هم چیده شدن تیکه های مختلف فرش ( تیکه های آنتیک و اصیل فرش دستباف بافته شده به دست هنرمندان مناطق مختلف مانند کاشان، تبریز، کرمان، بیجار، همدان، شیراز و غیره  ) در طرح و رنگ بندی های مختلف و دوخته شدن این تکه‌ها به همدیگر و در نهایت آستر کردن آن‌ها با استفاده از چرم طبیعی یا سایر الیاف موجود در بازار، یک فرش زیبا ی بسیار با ارزش و زینتی تولید می شود.

قدمت این هنر 

 قدمت واژه تکه چسبانی یا کلاژ ( به فرانسوی collage) به معنای چسباندن می باشد. در این روش مواد و چیزهای گوناگونی مانند تکه‌های روزنامه، کاغذهای رنگی، مقوا، پارچه، عکس، اشیای دورریختنی و جز اینها را بر روی یک سطح صاف مانند بوم، تخته یا مقوا می‌چسبانند تا یک ترکیب جدید به وجود آورند. گاهی نیز با طراحی یا نقاشی آن را تکمیل می‌کنند این تکنیک ابتدا در زمان اختراع کاغذ در چین در حدود سال ۲۰۰ پیش از میلاد به کار رفته‌است . در ایران از این هنر در گذشته به نام خاتم دوزی ، لندره دوزی نیز یاد می شود که قدمت آن به زمان سلجوقیان برمیگردد، اما کاربرد آن در صنعت فرش دستباف و سپس فرش ماشینی یک نوآوری بسیار با ارزش تلقی می شود.

با وجود این‌که سایرکشورها نظیر چین و ترکیه نیز تولید کننده فرش بوده و هستند اما با شنیدن نام ایران اولین چیزی که به ذهن هر کسی می رسد هنر ناب ایرانیان در بافت قالی ایرانی می باشد که آنان را در صدر هنرهای دستی جهان قرار داده است.

انواع فرش چهل تیکه

فرش کلاژ ماحصل طراحی زیبا و تلفیق رنگ و خاطره ها در کنار یکدیگر است و سرشار از شور و شوق زندگیست که هر چه زمان بخورد قدیمی تر شود ارزش بیشتری پیدا میکند و زیبایی آن چندین برابر میشود. این فرش ها برای چیدمان منازل امروزی که معمولا  خلوت تر شده و به سبک کلاسیک و مدرن روی آورده می تواند بهترین گزینه باشد.  این فرش ها در طرح ها و رنگهای متنوع در دو شیوه کاملا متفاوت به صورت دستباف و ماشینی تولید و عرضه می گردد.

فرش دستباف چهل تیکه

به علت اصالت و زیبایی فرش ایرانی برای حفظ آن در فرش چهل تکه (فرش کلاژ) دستبافت، قالیهای دستبافت جمع آوری می شود ، پس از شستشو و رنگ آمیزی قطعه های سالم در کنار هم قرار داده شده و دوخته می شود. عموما جنس این نوع فرش از پشم است .

بدون شک، وقتی پای فرش‌ها یا به عبارت بهتر، تکه‌هایی از فرش‌های قدیمی در میان است، قبل از هر کاری، نیاز به یک سری اقدامات برای بهبود طرح و رنگ فرش وجود دارد.

برای ساختن یک فرش چهل تکه به این ترتیب عمل می‌شود:

• در ابتدا فرش های قدیمی و کهنه دستباف با طرح، نقشه و رنگ متنوع از سراسر کشور جمع آوری میگردد.

ابتدا فرش‌های مختلف را از سراسر کشور گردآوری می‌کنند. این کار می‌تواند مدت زمان زیادی ببرد چرا که سعی می‌شود تنوع طرح و نقشه، رنگ و در حالت کلی تنوع منطقه بافت فرش‌ها متفاوت باشند تا کار نفیس‌تر باشد.

• در مرحله دوم نیاز است که این فرش ها یا تیکه‌های قابل استفاده آنها، به خوبی در قالیشویی شست و شو شوند. از آنجایی که برای اینکه رنگ فرش دستباف تغییر نکند و در هم نیامیزد نیاز به رعایت برخی از الزامات و ملاحظات می باشد. به همین منظور نوع مواد  و نحوه شست و شو اهمیت بسیار زیادی دارد.
• در مرحله سوم با در نظر گرفتن این مورد که فرش های جمع آوری شده دارای رنگ و قدمت متفاوت هستند به یک مرحله رنگرزی جهت برطرف کردن و جبران آسیب و رنگ رفتگی احتمالی در فرش ها نیاز می باشد. در مرحله رنگرزی فرش‌ها یا تکه‌های گردآوری شده برای مدت زمان مشخصی در داخل مواد طبیعی رنگ خوابانده می‌شوند و ترکیبات ویزه‌ای روی آن‌ها استفاده می‌شود تا رنگ فرش‌ها، به حالت ایده‌ال باز گردد.
• در مرحله چهارم زمان آن رسیده که فرشها برش خورده و با سلیقه و مهارت خاص کارشناسان و طراحان خبره جهت خلق یک اثر هنری ناب در یک قاب کنار یگدیگر قرار بگیرد این کار نیاز به مهارت و دقت بالاییست و قطعا کار هرکسی نمی تواند باشد.

در این مرحله تیکه های فرش توسط نیروهای ماهر و با تجربه برش خورده و برای دوخته شدن در کنار هم قرار می‌گیرند. هر تیکه از این فرش ها ۴ بار دوخت می شوند، این ۴ مرحله دوخت باعث می شود تیکه های فرش در زمان شستشو، جابجایی و لول کردن از هم جدا نشوند.

چیدن تیکه های فرش نیاز به دقت، سلیقه و مهارت و حتی وسواس بالایی دارد تا بتوان طرح و نقش های مختلف با رنگهای متنوع را در کنار هم طوری قرار داد که باتوان از آن یک قطعه فرش نفیس و زیبا خلق کرد. چیدن این تیکه های فرش همانند چیدن قطعه های یک پازل می باشد با این تفاوت که طرح نهایی فرش با ذوق، هنر و استعداد طراحان زبده خلق میگردد.

• مرحله پایانی زمانیست که پشت فرش جهت استحکام و پایداری بیشتر آن با استفاده از چرم طبیعی آستر می شود

و اکنون یک اثر فرش جهل تیکه به عنوان یک هنری گرانبها خلق شده و آماده استفاده می باشد…

فرش ماشینی چهل تیکه

به مرور زمان و استقبال مردم از فرش های چهل تیکه (فرش کلاژ) صنعت فرش ماشینی به سمت تولید این فرش ها سوق داده شد و در نهایت با استفاده ماشین های تافینگ این مدل فرش ها به سرعت و در مقیاس وسیع به مرحله تولید رسید.

یکی از روش های نوین صنعتی برای تولید فرش چهل تیکه استفاده از تکنولوژی جدید کلاریس می باشد. در این روش فرش به صورت تک رنگ ( معمولا رنگ کرم) بافت میگردد و با تکنولوژی رنگ افشانی طرح مورد نظر روی فرش چاپ میگردد که به عنوان یک فرش چاپی شناخته می‌شود.

معمولاجنس نخ فرش های کلاریس پلی اوژن بوده و بسیار با کیفیت میباشد. در تهیه فرش چهل تیکه کلاریس طرح مورد نظر با سلیقه طراحان ماهر طراحی شده و تفاوت آن با فرش دستباف در مشخص بودن طرح آن قبل از تولید می باشد. فرش ماشینی کلاریس چهل تیکه به دلیل دارا بودن طیف وسیع رنگی قابلیت تولید هر گونه طرح و رنگی را دارا می باشد. تیکه های فرش پس آماده شدن در کنار یکدیگر دوخت شده و پشت آن آستر خورده و فرش آماده میگردد.

نمونه ای دیگر از فرش های ماشینی چهل تیکه (کلاژ) به این صورت آماده میگردد که تیکه های فرش ماشینی در طرح و رنگ های متنوع بافت میگردد با این تفاوت که در این نوع فرش مرحله رنگ افشانی وجود ندارد چون در هنگام بافت فرش نخ خاب فرش رنگی بوده و نیاز به رنگ کردن ندارد.

از این مدل فرش های چهل تیکه ماشینی به وفور در اتاق خواب ها، راهروها، ادارات و هتل ها استفاده میگردد و جذابیت و زیبایی بسیار زیادی ایجاد کرده و قابلیت طراحی برای انواع دکوراسیون ها در سایزها و طرح های مختلف را دارا می باشد.

قیمت فرش چهل تیکه

قیمت فرش چهل تیکه دستباف و ماشینی متفاوت از یکدیگر است. از آنجاییکه فرش چهل تیکه دستباف از تیکه های مختلف فرش های دستباف تهیه می شود،  آماده کردن آن نسبت به فرش ماشینی زمان بسیار زیادی می طلبد. از طرفی جنس الیاف به کار رفته در فرش دستباف الیاف طبیعی از جمله پشم بوده، این در حالیست که فرش ماشینی از الیاف مصنوعی اکریلیک و پلی اوژن  و … می باشد. همه این موارد دلیلی بر قیمت و ارزش بسیار بالای فرش دستباف چهل تکه (کلاژ) نسبت نوع ماشینی آن می باشد.

چرا فرش چهل تیکه اهمیت زیادی مخصوصا در کشورهای اروپایی دارد؟

همانطور که میدانید این فرش ها در بین اروپاییان و آمریکایی ها بیشتر از ایرانیان طرفدار دارد. شاید یکی از عوامل محبوبیت این فرش ها بخاطر عدد ۴۰ می باشد زیرا عدد چهل عددی مقدس و اسرار آمیز در بین ادیان مختلف از جمله مسیحیت و اسلام است و از طرفی بیشتر افراد دنیا به دلیل شهرت جهانی فرش ایرانی اغلب به دنبال فرش ایران و فرش کاشان می باشند که کارخانجات با توجه به این تقاضا، علاقه و توجهی که داشتند دست به تولید فرش ماشینی چهل تیکه در کنار نوع دستباف آن زدند که به تکه دوزی شده ، پچ ورک نیز معروف است و راهی نو به سوی صادرات باز کرده است. این فرش با توجه به تقاضای بالای اروپاییان بدون شک میتواند باعث جذب سرمایه در بازارهای خارجی و بازگشت ارز و سودآوری داخلی شود.

صادرات فرش چهل تیکه

از آنجاییکه بیشترین طرفداران فرش چهل تکه (کلاژ) کشورهای اروپایی هستند پس صادرات این فرش ها در این دوران با توجه به نوسانات ارزی گسترده  نقش مهمی در رشد اقتصاد کشور دارد. همانطور که قبلا هم بیان کردیم فرش چهل تیکه مخصوصا نوع دستباف آن به علت استفاده از تیکه های فرش های قدیمی و کهنه دارای مزایایی از جمله بخشودگی هزینه های گمرکی اجناس دسته دوم  و کهنه برای صادرات و همچنین استفاده از تسهیلات تعرفه ترجیحی ورود کالا برای برخی کشورها برای صادرات می باشد . از طرفی کنار هم قرار گرفتن طرح و نقش های قدیمی بسیاری از عیب های فرش را می پوشاند و در برخی موارد کم و کاستی های طرح فرش به زیبایی آن می افزاید و آنرا با ارزش تر جلوه میدهد. .به همین دلیل در چندین سال گذشته صادرات این فرش رشد بسیار بالایی داشته است.